Συνέντευξη Τύπου την Τετάρτη 28.03.2018 ώρα 12.00, στον χώρο του Σ.Φ.Ε.Α. 1967-1974 – Μουσείου Αντιδικτατορικής Δημοκρατικής Αντίστασης, Πάρκο Ελευθερίας (πρώην ΕΑΤ-ΕΣΑ)
Η Πρωτοβουλία για τη συγκρότηση Επιτροπής με έργο την ανάδειξη της Μακρονήσου σε Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO προσκαλεί σε Συνέντευξη Τύπου
Θα μιλήσουν:
Αριστείδης Μπαλτάς, Πανεπιστημιακός, Βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ
Νίκος Μανιός, ιατρός, Βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ
Κώστας Μανταίος, Πρόεδρος του Συνδέσμου Φυλακισθέντων & Εξορισθέντων Αντιστασιακών 1967-1974
Αλέκος Μιχαλόπουλος, ΕΠΟΝίτης, Αντιστασιακός, Μακρονησιώτης
Παρουσιάζει και συντονίζει η δημοσιογράφος: Ντίνα Μπατζιά
Η ανάδειξη της Μακρονήσου σε Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς είναι σύνθετο έργο που μέσα στη τρέχουσα παγκόσμια πολιτική συγκυρία αποκτά και πολύ επίκαιρα χαρακτηριστικά. Γιατί δεν πρόκειται μόνο για τη διαφύλαξη της ιστορικής μας μνήμης αλλά για κάτι περισσότερο: για την ανάδειξη της σημασίας της ακατάλυτης ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Η συμβολή όλων στον σχετικό προβληματισμό και τις συνεπαγόμενες δραστηριότητες είναι καθοριστικής σημασίας.
Επικοινωνία: protovoulia.makronisos@gmail.com
Αρ. Μπαλτάς και Ν. Μανιός μιλούν σχετικά με την πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ για τη Μακρόνησο
Βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ, ζητώντας να αναδειχθεί το μαρτυρικό νησί της Μακρονήσου σε Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς καθώς και σε τόπο διατήρησης της ιστορικής συλλογικής μνήμης, κατέθεσαν σχετική ερώτηση προς τους υπουργούς Πολιτισμού και Περιβάλλοντος- Ενέργειας.
Οι βουλευτές Αριστείδης Μπαλτάς και Νίκος Μανιός, ανάμεσα σε αυτούς που κατέθεσαν την ερώτηση, μίλησαν στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων τονίζοντας τη σημασία που έχει μία τέτοια πρόταση.
Από την πλευρά του ο Αρ. Μπαλτάς επισήμανε: «Το θέμα τού να γίνει η Μακρόνησος ένας επισκέψιμος προσεγμένος χώρος χωρίς πρόσθετα κτίρια χωρίς καταπατήσεις είναι ένα θέμα σημαντικό για την ιστορική μνήμη της Ελλάδας. Όπως ξέρουμε η Μακρόνησος είναι ο τόπος όπου μαρτύρησαν πάρα πολλοί άνθρωποι σε εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες. Εκεί δοκιμάστηκε η ανθρώπινη αξιοπρέπεια κι από τις δύο πλευρές, απ' όσους ουσιαστικά έμειναν εκεί. Εκτιμούμε λοιπόν ότι μπορεί να γίνει και τόπος παγκοσμίου ενδιαφέροντος που θα αναδεικνύει ακριβώς την αξιοπρέπεια του ανθρώπου και την ηθική του υπόσταση κι άρα να ενταχθεί στα μνημεία της παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO».
Ο Ν. Μανιός με τη σειρά του υποστήριξε ότι «στην Ελλάδα έχουμε μία τάση να ξεχνάμε την ιστορία μας, κυρίως την πρόσφατη. Αυτό όμως αποδεικνύεται καταστροφικό. Δεν μπορεί οι κοινωνίες των ανθρώπων να περπατάνε να πηγαίνουν στο μέλλον αδιαφορώντας για το πρόσφατο και απώτερο παρελθόν τους, το μακρινό παρελθόν τους». Στη συνέχεια ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ υπογράμμισε ότι «με αυτές τις σκέψεις ξεκινήσαμε κάποιες προσπάθειες διάφοροι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ κι όχι μόνο βουλευτές κι άλλα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ, να κάνουμε τους τόπους μαρτυρίου, φυλακής κι εξορίας στην Ελλάδα, του κοντινού παρελθόντος, μετά τον εμφύλιο δηλαδή, σε τόπους μνήμης. Τέτοια περίπτωση αποτελεί η Μακρόνησος, που είναι ιδιαίτερα επιβαρυμένη με την ιστορία μας».
Καταλήγοντας ο Ν. Μανιός σημείωσε ότι «στα πλαίσια αυτά υπήρξε μία σκέψη να ζητήσουμε να καταθέσουμε έναν φάκελο ώστε να τεθεί ως μνημείο συλλογικής κι ιστορικής μνήμης υπό την αιγίδα της UNESCO. Αυτό το νόημα έχει η πρωτοβουλία που κάνουμε, η οποία θέλει να κινητοποιήσει και την κυβέρνηση η οποία μέσα σε όλο αυτό το δύσκολο διάστημα που καλείται να κυβερνήσει και να λύσει τα προβλήματα θέλουμε να στρέψει την προσοχή της στη συντήρηση αυτών των μνημείων και στην ανάδειξή τους ώστε να μπορούν να γίνονται χώροι εκδηλώσεων μνήμης κι όχι μόνο».
Ολόκληρο το κείμενο της ερώτησης του ΣΥΡΙΖΑ στη Βουλή:
Κατά τη Νεότερη Ελληνική Ιστορία, η Μακρόνησος αποτέλεσε τον τόπο διεξαγωγής ενός πειράματος ιδεολογικής αναμόρφωσης μερίδας Ελλήνων, ως επακόλουθο της ήττας της Αριστεράς κατά τον Εμφύλιο Πόλεμο. Δεν θα ήταν υπερβολή να ειπωθεί ότι στη Μακρόνησο επιχειρήθηκε να εφαρμοστεί ένα οργανωμένο σύστημα ψυχολογικής, αν όχι και σωματικής, εξόντωσης των ηττημένων με τη χρησιμοποίηση κυριολεκτικά όλων των μέσων. Μολαταύτα, η Μακρόνησος έμεινε στην ιστορική μνήμη γιατί συγχρόνως εκεί αναδείχθηκε η ακατάβλητη δύναμη της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.
Ο χώρος έμεινε για δεκαετίες στο περιθώριο του επίσημου πολιτικού λόγου, με σκοπό το να ξεχαστούν όλα τα συναφή ηθικά διδάγματα, θετικά και αρνητικά. Ωστόσο, το 1989 ανακηρύσσεται από την τότε Υπουργό Πολιτισμού Μελίνα Μερκούρη τόπος ιστορικής μνήμης και το 1995 ορίζονται οι χρήσεις γης.
Τον Ιούλιο 2017, επισκέπτονται τη Μακρόνησο Επιθεωρητές Δόμησης και Περιβάλλοντος και διαπιστώνουν πληθώρα πολεοδομικών παραβάσεων (αυθαίρετα κτίσματα, στάνες, παραθαλάσσια οικήματα κ.λπ.). Και με αυτήν την αφορμή κατατίθεται από 33 βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ η 7515/727/ 21.7.2017 ερώτηση και αίτηση κατάθεσης εγγράφων προς τους Υπουργούς Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Υποδομών και Μεταφορών, Πολιτισμού και Αθλητισμού με θέμα ΄΄Αυθαίρετη δόμηση στη μαρτυρική Μακρόνησο΄΄, όπου αναφέρονται αναλυτικά πολεοδομικές παραβάσεις και αυθαιρεσίες, οι οποίες παραμένουν μέχρι σήμερα ως έχουν, χωρίς να έχει γίνει από πλευράς αρμοδίων Υπηρεσιών ουδεμία ενέργεια.
Απαντώντας στην παραπάνω ερώτηση με το ΥΠΠΟΑ/ΑΤΝΠΚΕ/ 292732/1714/1.9.2017 έγγραφο, η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λυδία Κονιόρδου αναφέρει ότι η αρμόδια περιφερειακή υπηρεσία του ΥΠΠΟΑ (Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Αττικής, Ανατ. Στερεάς Ελλάδας και Κυκλάδων- ΥΝΜΤΕΑΑΣΕΚ), μεταξύ άλλων,΄΄έχει υποβάλει τις προτάσεις της για την προστασία των μνημείων και την ήπια διαχείριση του χώρου, οι οποίες θα μπορούσαν να συμβάλουν στην προστασία και ανάδειξη της Μακρονήσου ως ιστορικού τόπου μείζονος σημασίας της νεότερης πολιτικής ιστορίας της Ελλάδας, με διεθνή εμβέλεια, και έχει εντάξει την Μακρόνησο στο Πρόγραμμα Δράσης της΄΄ (σελ.2) και επίσης ότι ΄΄κομβικό ζήτημα, στο πλαίσιο προβολής και ανάδειξης του ιστορικού τόπου της Μακρονήσου, αποτελεί η απομάκρυνση όλων των ασύμβατων δραστηριοτήτων και η διαμόρφωση της προβλήτας πρόσβασης των επισκεπτών, …,θέματα για τα οποία απαιτείται συμβολή και συνεργασία άλλων φορέων.΄΄ (σελ.3).
Κατόπιν των παραπάνω και με δεδομένη τη σημασία της Μακρονήσου ως τόπου όπου έχει δοκιμαστεί η ανθρώπινη αξιοπρέπεια και η ηθική υπόσταση του καθενός και της καθεμιάς, που βρέθηκαν εκεί.
Και επειδή:
- μέσα από τις μαρτυρίες και τα μαρτύρια της, αποτελεί σημαντικό αποτύπωμα της Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας που ως τέτοιο οφείλει να διασωθεί από την ιστορική λήθη
- ενώ ως τεκμήριο ιστορικής μνήμης, μπορεί να αποτελέσει μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς με οικουμενικά χαρακτηριστικά
Ερωτώνται οι κύριοι Υπουργοί:
1.α. Εφόσον η Μακρόνησος έχει ενταχθεί στο Πρόγραμμα Δράσης της αρμόδιας Υπηρεσίας ΝΜΤΕΑΑΣΕΚ, έχουν ολοκληρωθεί ή βρίσκονται σε εξέλιξη συγκεκριμένα έργα που στοχεύουν στην προστασία των μνημείων και τη διαχείριση του χώρου της Μακρονήσου;
1.β. Προτίθεται το Υπουργείο Πολιτισμού να προβεί σύντομα στην προετοιμασία του απαιτούμενου φακέλου με το απαραίτητο υλικό τεκμηρίωσης, ο οποίος θα αποσταλεί στην UNESCO προκειμένου να εξεταστεί η προοπτική ένταξης της Μακρόνησου στον κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Αν ναι, ποιες θα είναι οι άμεσες ενέργειες προς αυτήν την κατεύθυνση;
2.α. Κατόπιν των καταγεγραμμένων από τους Επιθεωρητές Δόμησης και Περιβάλλοντος πολεοδομικών παραβάσεων και αυθαιρεσιών, τα συναρμόδια Υπουργεία έχουν προβεί στις κατά τον νόμο ενέργειες προκειμένου να αναζητηθούν και να αποδοθούν ενδεχόμενες ποινικές ή αστικές ευθύνες;
2.β. Έχουν ληφθεί προληπτικά μέτρα φύλαξης του χώρου, προκειμένου να αποτραπούν νέες πολεοδομικές αυθαιρεσίες και καταπατήσεις από επιτήδειους;
Ποιες είναι οι ενέργειες που προτίθεται να υλοποιήσει το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας ώστε να λυθεί άμεσα το ζήτημα της παράνομης δόμησης που ταλανίζει χρόνια το νησί της Μακρονήσου, με απρόβλεπτες συνέπειες τόσο για το περιβάλλον όσο και για τη διατήρηση της ιστορικής και συλλογικής μνήμης (κτήρια, χώροι, ερείπια, από την εποχή λειτουργίας της Μακρονήσου);
Μακρόνησος: Μπορεί να ανακηρυχθεί Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO
Η κήρυξη της Μακρονήσου ως ιστορικού τόπου από το Υπουργείο Πολιτισμού αποτέλεσε το πρώτα βήμα από την πολιτεία για τη διάσωση ενός ιστορικού τόπου συνδεδεμένου με ένα κομμάτι της νεότερης ελληνικής Ιστορίας που για πολλά χρόνια αποσιωπήθηκε. Ένα αποφασιστικό βήμα που θα μπορούσε να διασώσει και να αναδείξει το νησί της εξορίας και τα εναπομείναντα ερείπιά του ως συμβόλων της αξίας του αγώνα κατά του φασισμού και του θριάμβου του ανθρώπινου πνεύματος και της δημοκρατίας ενάντια στην καταπίεση και τον εξανδραποδισμό θα ήταν η ανακήρυξη της Μακρονήσου ως Μνημείου Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Μια πρωτοβουλία με ιδιαίτερη σημασία, ειδικά σήμερα που κάποιοι προσπαθούν να ξαναγράψουν την Ιστορία...
Η κήρυξη της Μακρονήσου ως τόπου ιστορικής μνήμης από το Υπουργείο Πολιτισμού στα μέσα της 10ετίας του 1990 (επί υπουργίας της Μελίνας Μερκούρη) αποτέλεσε το πρώτα βήμα από την πλευρά της πολιτείας για τη διάσωση ενός τόπου συνδεδεμένου με ένα κομμάτι της νεότερης ελληνικής Ιστορίας που για πολλά χρόνια αποσιωπήθηκε. Ο πρόεδρος της Βουλής Ν. Βούτσης σε μήνυμά του προς όσους και όσες συμμετείχαν στην εκδρομή στη Μακρόνησο στις 22/10 γνωστοποίησε ότι έχει αναλάβει πρωτοβουλία και είναι σε επαφή με τον Σύνδεσμο Μακρονησιωτών και με όλα τα εμπλεκόμενα υπουργεία, προκειμένου το προσεχές διάστημα να προχωρήσει σειρά ενεργειών για όλες τις εκκρεμότητες που υπάρχουν σε σχέση με τη Μακρόνησο.
Η ιστορία της Μακρονήσου γράφτηκε από αυτούς που έζησαν, βασανίσθηκαν ή και δολοφονήθηκαν εκεί
Οι άνθρωποι που δημιούργησαν την ιστορία της σιγά σιγά φεύγουν από τη ζωή. Σήμερα πολλοί από τους νεότερους αγνοούν την ιστορία της και λίγοι την έχουν επισκεφθεί. Το ελληνικό τμήμα του ICOMOS (International Council of Monuments and Sites) που με βάση τους ιδρυτικούς του σκοπούς επιδιώκει να παρεμβαίνει στον ευρύτερο πολιτιστικό και ιστορικό χώρο, συμμετέχει στην προσπάθεια της πολιτείας για τη διάσωση και προστασία του ιστορικού αυτού τόπου.
Άνθρωποι που έχουν ασχοληθεί με τον τόπο αυτό, έχουν συλλέξει αρχειακό υλικό και ενδιαφέρονται για τη διάσωση και την ανάδειξή του, προσανατολίζονται στη δημιουργία μιας πρωτοβουλίας για την ανάδειξη της Μακρονήσου ως Μνημείου Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.
Μιλώντας με τον Θανάση Κάππο, με αφορμή την επικείμενη έκδοση του βιβλίου του "Eνθύμια Μακρονήσου", το οποίο μέσα από γνωστά και άγνωστα γεγονότα αναφέρεται στην ιστορία της, μας παρουσίασε το όραμα αυτό, η Μακρόνησος ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς να γίνει ένας τόπος προστατευμένος και εύκολα επισκέψιμος, με τη σήμανση των τοποθεσιών-στρατοπέδων και κτιρίων και τη δημιουργία μουσείου.
«Το νησί πρέπει να προστατευθεί κι ο μόνος τρόπος προστασίας του είναι η ένταξή του στα μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Kάτι τέτοιο απαιτεί μια ολόκληρη διαδικασία. Πρέπει να προηγηθεί μελέτη. Οι αντιστασιακές οργανώσεις, η κοινωνία, οι δημοκράτες, οι αριστεροί, πρέπει να ευαισθητοποιηθούν και να συνδράμουν ώστε να δημιουργηθούν εκείνες οι προϋποθέσεις για να κατατεθεί φάκελος από το υπουργείο Πολιτισμού προς την UNESCO. Αυτό αν δεν λυθεί τώρα, δεν θα λυθεί ποτέ» επισημαίνει ο Θ. Κάππος.
«Η σωτηρία της Μακρονήσου είναι επιβεβλημένη και θα αποτελέσει μια πράξη εφάμιλλη της αναγνώρισης της Εθνικής Αντίστασης», τονίζει.
Στις προθέσεις των ανθρώπων που εξετάζουν το θέμα είναι η συλλογή υπογραφών και η παρουσίαση της πρωτοβουλίας με συνέντευξη Τύπου, που θα αναδείξει τη σημασία της ανακήρυξης της Μακρονήσου ως Μνημείου Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.
Σημειώνεται ότι, με το προσφυγικό και το μεταναστευτικό εξαιρετικά επίκαιρα, η UNESCO δείχνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την κατάσταση του ανθρώπινου όντος (the status of human being) και τα θεμελιώδη δικαιώματά του.
Να σημειωθεί ότι στη Μακρόνησο οι Αρτοκλίβανοι είναι το μόνο κτίριο στο νησί που διατηρείται σε υποφερτή κατάσταση και προορίζεται να λειτουργήσει ως μουσείο.
Μακρόνησος: Εξαιρετικής Παγκόσμιας Αξίας
Η Μακρόνησος χρησιμοποιήθηκε από τον Απρίλιο του 1947 ως τόπος εξορίας, βασανισμού και εκτελέσεως για πολίτες που οι προοδευτικές πολιτικές τους πεποιθήσεις και ιδεολογίες θεωρούνταν απειλητικές προς τα καθεστώτα ανελευθερίας. Θεωρείται ότι έγινε τόπος μαρτυρίου, εξορίας και εκτέλεσης των πρώτων θυμάτων του Ψυχρού Πολέμου. Εύλογα, λοιπόν, η Μακρόνησος θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως τόπος Εξαιρετικής Παγκόσμιας Αξίας.
Το ιστορικό πλαίσιο
Τον Οκτώβρη του 1944 ο γερμανικός στρατός κατοχής της Ελλάδας αποσύρθηκε ηττημένος από την Ελληνική Αντίσταση στην οποία πρωτοστάτησαν κυρίως Έλληνες αριστεροί. Η ελληνική κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου που είχε εγκαταλείψει την Ελλάδα κατά τη Γερμανική Κατοχή επέστρεψε μετά την απελευθέρωση της χώρας και μοιράστηκε την εξουσία με την αριστερά σε μία κυβέρνηση εθνικής ενότητας. Δυστυχώς, όμως, για την αριστερά η συμμετοχή των αριστερών στην κυβέρνηση ενοχλούσε φανερά τους ηγέτες του δυτικού κόσμου, παραβλέοντας το γεγονός ότι οι αριστεροί ήταν η κύρια δύναμη αντίστασης κατά του Ναζισμού. Ο στρατηγός Σκόμπυ έπειτα από διαταγές του Τσώρτσιλ δημιούργησε αρνητικό κλίμα κάτω από το οποίο οι Έλληνες αριστεροί παραιτήθηκαν από την κυβέρνηση. Στις 3 Δεκεμβρίου σε μια ειρηνική διαδήλωση στην πλατεία Συντάγματος, επίθεση από ελεύθερους σκοπευτές της αστυνομίας οδηγεί στον θάνατο αθώους πολίτες. Ξεκινούν τα Δεκεμβριανά, μια εξέγερση που κράτησε ως τις 5 Ιανουαρίου. Με τη συνθήκη της Βάρκιζας τον Φεβρουάριο οι αριστεροί παρέδωσαν τα όπλα, πράγμα το οποίο τους έκανε εύκολη λεία για τους δεξιούς παρακρατικούς, οι οποίοι υπήρξαν συνεργάτες των Ναζί και μετά την απελευθέρωση είχαν την υποστήριξη των Βρετανών.
Απο τη Βάρκιζα και μετά, οι θηριωδίες των δεξιών εναντίων των αριστερών συναγωνίζονταν αυτές των Ναζί. 1.289 εκτελεσθηκαν, 31.632 βασανίσθηκαν και 30.000 φυλακίσθηκαν.
Το 1946, όταν η υπόλοιπη Ευρώπη γιόρταζε την ειρήνη μετά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο και προσπαθούσε να ξανασταθεί στα πόδια της, η Ελλάδα εισερχόταν σε μία ακόμα περίοδο δυστυχίας, αυτή του Εμφυλίου Πολέμου Οι Βρετανοί υποστήριζαν τους δεξιούς και τα αριστερά κόμματα βγήκαν στην παρανομία. Χιλιάδες άνθρωποι εκτελέστηκαν, πενήντα χιλιάδες φυλακίστηκαν και δεκάδες χιλιάδες εξορίστηκαν σε απομακρυσμένα νησιά με τη Μκρόνησο να είναι το κυριότερο.
Η Μακρόνησος δεν ήταν απλώς ένας τόπος εξορίας. Η σκληρότητα των βασανιστηρίων που έλαβαν χώρα εκεί κάνει φανερό ότι επρόκειτο για ένα οργανωμένο σύστημα εξόντωσης. Με πρόσχημα την «αναμόρφωση» των κρατουμένων, ασκούνταν σωματική και ψυχολογική βία ώστε να καμφθεί η συνείδηση και το φρόνημά τους με σκοπό να αποκηρύξουν με γραπτές «δηλώσεις μετανοίας» τα φρονήματά, τις ιδέες ή τα ιδανικά τους. Ακολουθούσαν επιστολές που θα έπρεπε να συντάξει ο «ανανήψας» και οι οποίες απευθύνονταν στο δάσκαλο του χωριού του, τον παπά ή τον κοινοτάρχη με το ίδιο περιεχόμενο, αλλά και ομιλίες προς τους υπόλοιπους φαντάρους με τις οποίες θα διατράνωνε την πίστη του στα ιδανικά της πατρίδας και θα πιστοποιούσε την μεταμέλειά του όπως και την αποκήρυξη του «εαμοσλαβισμού» κ.λ.π. Όλα τα παραπάνω είχαν φυσικά σαν στόχο την πλήρη καταρράκωση του «μεταμεληθέντος», ανεξαρτήτως του γεγονότος ότι στη συνέχεια θα του δινόταν όπλο και θα τον έστελναν στο μέτωπο της εμφύλιας σύρραξης, κατά του Δημοκρατικού Στρατού (ΔΣΕ).
Η πλήρης επανένταξη απαιτούσε συχνά και την επίδειξη ιδιαίτερης σκληρότητας από τον «ανανήψαντα» προς τους «αμετανόητους» πρώην συντρόφους του, η οποία εάν δεν ήταν αρκούντως πειστική, προκαλούσε άγρια αντίδραση των φρουρών και την εξαρχής απαίτηση για όλα τα προηγούμενα. Με τον τρόπο αυτό, οι υπεύθυνοι του στρατοπέδου εξασφάλιζαν τη δημιουργία φανατισμένων «γενιτσάρων» (όπως τους αποκαλούσαν όσοι έμεναν αμετακίνητοι στα πιστεύω τους) που αδημονούσαν να οπλισθούν και να πάνε «εθνικά αναβαπτισμένοι» στο μέτωπο.
Το σχέδιο ήταν να αναμορφώσουν τους «επικίνδυνους» Έλληνες. Παρά το γεγονός ότι αυτοί οι «επικίνδυνοι» Έλληνες είχαν συνεισφέρει τα μέγιστα εναντίον του Ναζισμού θεωρούνταν από τις κυβερνήσεις «προδόται» και «εχθροί της πατρίδος».
«Σήμερα η Μακρόνησος είναι εγκατατελειμενη και οι θηριωδίες του παρελθόντος σχεδόν ξεχασμένες από πολλούς. Όπως τα στρατόπεδα συγκέντρωσης στην Πολωνία και τη Γερμανία, έτσι και η Μακρόνησος θα πρέπει να είναι ανοιχτή και προσβάσιμη στους επισκέπτες, με φωτογραφίες και κείμενα για να εξιστορούν την τραγωδία που υπέστη το πιο προοδευτικό τμήμα του πλυθησμού, το οποίο οραματιζόταν μια χώρα ελυθερίας και ισότητας» τονίζει ο Θανάσης Κάππος.
Κριτήρια της UNESCO που πληροί η Μακρόνησος
To bear a unique or at least exceptional testimony to a cultural tradition or to a civilization which is living or which has disappeared.
Η Συνθήκη για την προστασία της Παγκόσμιας Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς υιοθετήθηκε από τη Γενική Συνέλευση της UNESCO στις 16 Νοεμβρίου 1972 και κυρώθηκε από την Ελλάδα το 1981. Η Ελλάδα έχει εγγράψει 17 μνημεία και τοποθεσίες στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.
Τα κτίρια και τα ερείπια στη Μακρόνησο στέκουν ως υλικές μαρτυρίες στη σκοτεινή Ιστορία του Ελληνικού Εμφυλίου και τις βαθιές πληγές που άφησε στην Ελληνική Ιστορία η επέμβαση των ξένων δυνάμεων και τα πρώτα ψυχροπολεμικά πολιτικά παιχνίδια τα οποία πληρώθηκαν με ψυχολογικές ανεξίτηλες «ουλές» αλλά και ανθρώπινες ζωές.
To be directly or tangibly associated with events or living traditions, with ideas, or with beliefs, with artistic and literary works of outstanding universal significance. The Committee considers that this criterion should preferably be used in conjunction with other criteria.
Η Μακρόνησος και τα εναπομείναντα ερείπια της συμβολίζουν την αξία του αγώνα κατά του φασισμού αλλά και κάθε ολοκληρωτικού καθεστώτος που καταπνίγει την ελεύθερη ανταλλαγή ιδεών, θεωρεί επικίνδυνες αξίες όπως η ισότητα, η ελευθερία και η αλληλεγγύη. Είναι επίσης μνημείο που αναδεικνύει τον ηρωισμό όλων όσων αντιστάθηκαν για ανώτερες ιδέες και ιδανικά και για το συνολικό καλό, σε αντίθεση με τον ατομικισμό και το προσωπικό κέρδος.
Είναι ο θρίαμβος του ανθρώπινου πνεύματος και της δημοκρατίας ενάντια στην καταπίεση και τον εξανδραποδισμό. Επίσης τίθεται το ερώτημα γιατί η έννοια και η κατάσταση του ανθρώπινου όντος είναι μεταβλητή ανάλογα με τις πεποιθήσεις, την πολιτική κατάσταση και τη γεωγραφική του θέση και δεν είναι αυτονόητο ότι όλα τα ανθρώπινα όντα έχουν βασικά δικαιώματα αξιοπρεπούς ζωής και σεβασμού ανεξάρτητα αν είναι προοδευτικοί, συντηρητικοί, γηγενείς, μετανάστες ή πρόσφυγες.
Νησιά μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς προστατευόμενο από την UNESCO
Robben Island
Το Robben Island χρησιμοποιήθηκε σε διάφορες εποχές μεταξύ του 17ου και 20ού αιώνα ως φυλακή, νοσοκομείο για κοινωνικά μη αποδεκτές ομάδες ανθρώπων και ως στρατιωτική βάση. Τα κτίριά του και κυρίως αυτά που χονολογούνται στο τέλος του 20ού αιώνα (φυλακές υψίστης ασφαλείας για πολιτικούς κρατούμενους, αποδεικνύουν τον τρόπο με τον οποίο η δημοκρατία και η ελευθερία θριάμβευσαν ενάντια στην καταπίεση και τον ρατσισμό.
Από την επεισοδιακή ιστορία του νησιού διασώζεται ο τάφος του Hadije Kramat που πέθανε το 1755, ένα χωριό από διοικητήρια του 19ου αιώνα με μια εκκλησία και μικρό φάρο, την εκκλησία των λεπρών, ερείπια από στρατιωτικές εγκαταστάσεις του Β’ παγκοσμίου πολέμου και φυλακή της αρχής του Απαρτχάιντ από τη δεκαετία του '60.
Οι κρατούμενοι του Robben Island στερήθηκαν δικαιώματα και ελευθερίες λόγω κοινωνικής τάξης και χρώματος. Στην Ελλάδα η Μακρόνησος έγινε τόπος βασανιστηρίων για ουσιαστικά πολιτικούς κρατούμενους λόγω ιδεολογίας και πολιτικών πεποιθήσεων.
Η Μακρόνησος βήμα βήμα
Όταν κανείς διασχίζει με πλοίο την περιοχή από το Λαύριο προς το νησί της Κέας, συναντά ένα έρημο νησί όπου διακρίνονται ερείπια παλιών κτιρίων και ξερολιθιές. Αυτό είναι το νησί της Μακρονήσου, που υπήρξε το ελληνικό Αλκατράζ.
Η Μακρόνησος είναι νησί έκτασης 18 τετραγωνικών χιλιομέτρων σε απόσταση 5 χιλιομέτρων από το Λαύριο. Προβάλλει ως τεράστιος μακρόστενος βράχος με ελάχιστες συστάδες πεύκων και θάμνους. Οι φυσικές γέφυρες της «Ωραίας Ελένης» καθώς και θεμέλια ενός πρωτοελλαδικού οικισμού που σώζονται είναι οι μοναδικές ενδείξεις εποικισμού του νησιού. Χρησιμοποιείται στις αρχές του 20ου αιώνα ως τόπος εξορίας αιχμαλώτων πολέμου (1912-1913) και αργότερα για προσωρινή διαμονή προσφύγων της Μικρασιατικής Καταστροφής.
Τα Στρατόπεδα
- Το Στρατόπεδο Πειθαρχημένης Διαβίωσης των πολιτικών εξορίστων (1948-1950).
Κτίσματα-Ερείπια:
- Εκκλησία Άη-Γιώργης
- Απομεινάρια σιδερένιας δεξαμενής νερού
- Ίχνη Στρατοπέδου
- Φούρνοι Αρτοποιείο
- Μαγειρεία
- Φυλάκεια
- Το Β’ Τάγμα Σκαπανέων (ΒΕΤΟ) (1947-1953). Από το καλοκαίρι του 1949 περιλάμβανε και το στρατόπεδο αναμόρφωσης πολιτικών εξορίστων που ονομαζόταν «Ειδικό Σχολείο Αναμορφόσεως Ιδιωτών» (ΕΣΑΪ)
Κτίσματα-Ερείπια:
- Λιμάνι – Φυλάκειο – Αποθήκη τροφίμων
- Δεξαμενή
- Αποχωρητήρια
- Γήπεδο – Χώρος συγκεντρώσεων
- Εκκλησία Αγ. Νικόλαος
- Καταυλισμοί Στρατιωτων και πολιτικών εξορίστων
- Μαγειρεία
- Κέντρο Ψυχαγωγίας Οπλιτών
- Γραφεία λόχων
- Γραφεία και καταλύματα Διοικητών λόχων
- Άγαλμα της Νίκης (γύψος)
- Διοικητήριο
- Υπαίθριο θέατρο με χτισμένες κερκίδες 4000 θέσεων
- Συνεργεία
- Ασβεστοκάμινα
- Ξενώνας για επισκέπτες
- Αναρρωτήριο
- Γραφείο και κατάλυμα Διοικητή
- Λόχος Ασφαλείας, Αστυνομία Μονάδος
- Απομόνωση αμετανόητων φαντάρων
- Απομόνωση Πολιτικών εξορίστων
- Οι «Κρεμαστοί Κήποι»
- Το Α’ Τάγμα Σκαπανέων (ΑΕΤΟ) (1947-1953). Απο το καλοκαίρι το 1949 και το ΕΣΑΪ καθώς και το στρατόπεδο των εξόριστων γυναικών που μεταφέρθηκαν εκεί από το Τρίκκερι.
Κτίσματα-Ερείπια:
- Εκκλησία Αγ. Αντώνιος
- Κατάλυμα Διοικητή
- Λέσχη Αξιωματικών
- Θέατρο
- Αναρρωτήριο
- Γήπεδο
- Ηρώον με ψηφιδωτο δάπεδο
- Συγκρότημα αρτοκλιβάνων
- Εργοστάσιο αναψυκτικών
- Αποθήκες
- Καταυλισμός στρατιωτών
- Αποχωρητήρια
- Δεξαμενη νερού
- Απομόνωση αμετανόητων στρατιωτών και αξιωματικών
- Ίχνη απο μεγάλη επιγραφή με ασβεστωμένες πλάκες στην πλαγιά του λόφου.
ΕΣΑΪ
- Χώρος υποδοχής εισερχομένων
- Λόχος ασφαλείας του ΕΣΑΪ
- Σκοπιά και απομονωτήριο σε αθέατο χώρο
- Κλώβος εξόριστων γυναικών
- Απομόνωση αμετανόητων
- Το Γ’ Κέντρο Παρουσιάσεως Αξιωματικών (1947-1953)
- Το Γ’ Κέντρο Σκαπανέων (ΓΕΤΟ) (1947-1953)
- Οι «Στρατιωτικές Φυλακές Αθηνών» (ΣΦΑ) (1947-1950)
Κτίσματα-Ερείπια:
- Κατάλυμα-γραφείο διοικητή
- Γραφεία-Κοιτώνες Αξιωματικών
- Ξυλουργείο
- Πλατεία-Χώρος συγκεντρώσεων
- Λέσχη Αξιωματικών
- Λόχος Ασφαλείας
- Αναρρωτήριο
- Μαγειρεία
- Καταυλισμοί κρατουμένων
- Εκκλησία Αγ. Ελευθέριος
- Απομόνωση αμετανοήτων
