Δ. Ν. – Δικηγόρου
Ας ξεκινήσουμε με τα βασικά δεδομένα (με δική μου διατύπωση):
Ο εκδότης του περιοδικού «HOT DOC», Κώστας Βαξεβάνης,
καταγγέλλει ότι ένας πολιτικός (πρώην βουλευτής) έχει τελέσει
σεξουαλικά εγκλήματα (βιασμούς ανήλικων αγοριών) σε ξένη χώρα και ότι
αυτός έχει εμποδίσει την δίωξή του, επικαλούμενος τη διπλωματική
ιδιότητα που τότε είχε.
Το σχετικό δημοσίευμα είναι λεπτομερές και
παρουσιάζει τα στοιχεία που υπάρχουν σε βάρος του πολιτικού. Στη
συνέχεια, γνωστή δημοσιογράφος υποστηρίζει ότι η ανωτέρω αναφορά στο
περιοδικό «HOT DOC» παραβιάζει το τεκμήριο αθωότητας του πολιτικού, αφού
αυτός δεν έχει διωχθεί ποινικά.
Υποστηρίζω ότι η ανωτέρω άποψη είναι εσφαλμένη και ότι η δημοσιογραφική έρευνα δεν δεσμεύεται από το τεκμήριο αθωότητας.
Ειδικότερα το τεκμήριο αθωότητας, ή, ακριβέστερα το δικαίωμα
να τεκμαίρεται κανείς αθώος, είναι ένα θεμελιώδες δικαίωμα του
κατηγορούμενου σε μία ποινική δίκη, που θεσπίζεται πρωτίστως στο άρθρο 6
παρ. 2 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), που
ισχύει και στην Ελλάδα.
Με απλά λόγια, οι δικαστές που ασχολούνται με μία
ποινική υπόθεση (είτε στην ανάκριση, είτε στη δίκη στο ακροατήριο) έχουν
υποχρέωση να αντιμετωπίζουν τον κατηγορούμενο ως αθώο μέχρι να
τελειώσει η δίκη και να απαγγελθεί η απόφαση περί ενοχής.
Αν δηλαδή ο πρόεδρος του δικαστηρίου δηλώσει κατά τη
διάρκεια της δίκης ότι ο κατηγορούμενος «έχει κάνει» την πράξη, για την
οποία κατη-γορείται, τότε παραβιάζεται το τεκμήριο αθωότητας.
Προσθέτω ότι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) με πλήθος αποφάσεών του έχει επεκτείνει την ισχύ του τεκμηρίου αθωότητας και στα κρατικά όργανα.
Αν, για παράδειγμα, ο πρωθυπουργός, ένας υπουργός ή ένας κρατικός
λειτουργός δηλώσει ότι ο Χ κατηγορούμενος είναι ένοχος, πριν τελειώσει
(ή πριν ξεκινήσει!) η δίκη του, τότε παραβιάζεται το τεκμήριο αθωότητας.
Όταν όμως αυτή η δήλωση περί ενοχής γίνει από έναν απλό πολίτη ή από έναν δημοσιογράφο, τότε ΔΕΝ έχουμε παραβίαση του τεκμηρίου αθωότητας, αλλά προσβολή προσωπικότητας και ενδεχομένως συκοφαντική δυσφήμιση.
Δηλαδή το ανωτέρω ρεπορτάζ του Κώστα Βαξεβάνη για τον
πολιτικό που έχει βιάσει ανήλικα αγόρια δεν παραβιάζει το τεκμήριο
αθωότητας του πολιτικού. Αν ο θιγόμενος θεωρήσει ότι το ρεπορτάζ
περιέχει προσβλητικό χαρακτηρισμό ή είναι ψευδές μπορεί αν θέλει να
καταφύγει στη Δικαιοσύνη.
Ο θιγόμενος πολιτικός έχει κάθε δικαίωμα να ασκήσει
αγωγή για προσβολή προσωπικότητας και να υποβάλει μήνυση για συκοφαντική
δυσφήμιση. Όμως το τεκμήριο αθωότητας δεν μπορεί να το επικαλεστεί
απέναντι σε δημοσιογράφο!
Το συμπέρασμα είναι ότι η δημοσιογραφική έρευνα
οφείλει να τηρεί τους κανόνες δημοσιογραφικής δεοντολογίας, να ελέγχει
τις πηγές της και να μην συκοφαντεί, γράφοντας ψέμματα.
Ωστόσο, το τεκμήριο αθωότητας δεν αφορά
τη δημοσιογραφική έρευνα, ούτε αυτή μπορεί να το παραβιάσει, επειδή
αυτό δεσμεύει μόνο τις δικαστικές αρχές και τα κρατικά όργανα.